Telexəbərin janr xüsusiyyətləri

Günel İsgəndər qızı Orucəliyeva

BDU, elmi işçi

Jurnalistika daim inkişafda olan ictimai-siyasi fəaliyyət sahəsidir və bu sferada çalışan jurnalist kadrların peşə hazırlığı onların nəzəri və təcrübi kamilliyi əsas məsələdir. Hazırda müasir jurnalistlərimiz jurnalistika sahəsində bir sıra köhnə metod və formalardan imtina etmiş, milli mətbuatımızın qarşısında qoyulan yeni vəzifələrə uyğun olaraq fəaliyyət göstərirlər.
Janr bizə çatdırılan bu və ya digər informasiya formasıdır. “Janr fikrin, ideyanın, real hadisə və faktların, konkret məqsəd və vəzifə, predmet, dil-üslub, həcm, zaman və məkan özünəməxsusluğu üsulu ilə tarixən formalaşmış kompozisiya və məzmun vəhdətində ifadə olunması formasıdır” [1, s.12]. Jurnalistikanın ədəbiyyatdan fərqli olaraq, öz janrları var və bu janrların hər birinin əsası real faktlar, hadisələr, insanlardır.

Azərbaycanda region televiziya kanallarının inkişaf meylləri

                   Günay Səməd qızı Məmmədova

BDU, elmi işçi

        Azərbaycanın Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin inkişafında region televiziya şəbəkələrinin formalaşması mühüm rola malikdir. Televiziya izləyicilərinin qəzet və jurnal oxuyucularına nisbətdə çoxluq təşkil etməsini nəzərə alsaq bölgələrdə KİV-in inkişafının dönüm nöqtəsini region televiziya kanallarının yaranması ilə əlaqələndirmək daha doğru təhlil olar. Azərbaycanda ilk region telekanal Gəncədə 1994-cü ildə açılan Kəpəz Müstəqil Teleradio Şirkəti olub. Televiziyada əvvəlcə musiqili-əyləncəli proqramlar hazırlanıb.

XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan mətbuatının xarici əlaqələri

Samir Xalidoğlu (Mirzəyev)

"Jurnalistika" ETL, elmi işçi 

XIX əsrin ikinci yarısından formalaşmağa başlayan Azərbaycan milli mətbuatı yarandığı ilk gündən qarşısına mühüm vəzifələr qoydu: yerli oxucuları dünyada baş verən ictimai-siyasi və mədəni hadısələrdən xəbərdar etmək, eyni zamanda Azərbaycan haqqında dünyaya məlumat ötürmək. Bunun üçün jurnalist və publisistlərimiz xaricdə nəşr olunan qəzet və jurnalları, teleqraf agentliklərini diqqətlə izləyərək xarici müxbirlərin əməyindən bəhrələnməyə başladılar. Bütün bunlar Azərbaycan mətbuatının xarici əlaqələrinin təşəkkül tapmasına yol açdı. Bu əlaqələrin yaranması isə heç şübhəsiz “Əkinçi” qəzeti və onun redaktoru H.Zərdabinin adı ilə bağlıdır.

Moskva Universitetinin məzunu olması, Avropa ölkələrinin tarixini və mədəniyyətini yaxşı bilməsi, müxtəlif ölkələrin qəzetlərinin materiallarına əsaslanması beynəlxalq məsələlərin işıqlandırılmasında H.Zərdabinin köməyinə gəlirdi. Qəzetin işıq üzü görmüş 56 nömrəsində istər Rusiyanın, istərsə də Avropanın qabaqcıl mətbuat orqanlarının məlumatlarından gen-bol istifadə edilmişdi. Bu materialların böyük əksəriyyətində ən mühüm beynəlxalq həyat məsələləri işıqlandırılmışdı.

Проблемы Русскоязычных СМИ в Интернет Пространстве Азербайджана

Нигяр Икрам гызы Агаева[1]

научный сотрудник научно-исследовательской лаборатории"Журналистика" 

Интернет-журналистика - новая разновидность журналистики, появившаяся в конце XX века с развитием и распространением Интернета.С развитием глобальной сети и доступа к ней, Интернет занял особое место среди средств массовой информации. Специфика Интернета позволила организовывать регулярное информационное вещание на широкую аудиторию без специального развертывания особой технической инфраструктуры.

Bloq Müasir Jurnalistika Janrı Kimi

Günel İsgəndər qızı Orucəliyeva[1]

"Jurnalistika" ETL, elmi işçi

Dünyaya inteqrasiya həyatımızın bütün sferalarına təsirsiz ötüşmür. Mənfi və ya müsbət cəhətlərindən asılı olmayaraq, bu, qarşısıalınmaz və anlayışla qarşılanan bir prosesdir. Azərbaycan cəmiyyətinin müasir dünyanın çağırışlarına cavab verəcək qədər dinamik olduğunu göstərmək üçün çoxlu sayda nümünə sadalamaq mümkündür. Ölkəmizdə genişlənən internet imkanları, şəbəkə texnologiyalarının tətbiqi sahəsində MDB-də lider mövqeyimiz, son dövrlər mobil rabitənin ağlagəlməz şəkildə yayılması, elm müəssisələrində nanotexnologiyaların tətbiqi problemlərinin öyrənilməsinə başlanılması və başqa yenilikləri sadlamaq mümkündür.

Müasir mətbuatda araşdırma jurnalistikası haqqında

Günel İsgəndər qızı Orucəliyeva

"Jurnalistika" ETL, elmi işçi 

Jurnalistika daim inkişafda olan fəaliyyət sahəsidir. Ona görə də bu sferada çalışan kadrların peşə hazırlığı, onların nəzəri və təcrübi kamilliyi vacibdir. Hazırda müasir jurnalistika, jurnalistlər media sahəsində bir sıra köhnə metod və formalardan imtina etmiş, milli mətbuatımızın qarşısında qoyulan yeni vəzifələrə uyğun tərzdə fəaliyyət göstərməyə başlamışlar. Jurnalistikanın müasir dövrdə ən önəmli və eyni zamanda ən mübahisəli məsələlərindən biri janr problemidir. 

M.Ə.Rəsulzadə “Yeni iqbal” qəzetinin əsas redaktorlarından biri kimi

Samir Xalidoğlu (Mirzəyev)

BDU, “Jurnalistika” elmi-tədqiqat laboratoriyası, elmi işçi

Azərbaycan mətbuatı zəngin tarixə malikdir. Bu tarixin hər bir dövrü, həmin dövrdə çıxan hər bir mətbu orqanın öyrənilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Jurnalistika tariximizdə Birinci Dünya müharibəsi illərinin mətbuatı xüsusi çəkiyə malikdir. Bu zaman kəsiyi Azərbaycan milli hərəkatında mühüm dövrlərdən birini təşkil edir. Milli müstəqilliyə, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinə aparan yol məhz bu illərdən keçir. Cümhuriyyətimizin elmi konsepsiyası əsasən sözügedən dövrdə meydana gəlmişdir. Müharibə illərinin jurnalistikası Azərbaycan xalqının milli şüurunun formalaşmasında, milli özünüdərkin meydana gəlməsində misilsiz rola malikdir. Müharibə dövründə nəşr olunan aparıcı mətbuat nümunələrindən biri “Yeni iqbal” qəzetidir.

“Yeni iqbal” 1915-ci il aprelin 27-də nəşri dayandırılan “İqbal” qəzetinin davamı kimi fəaliyyətə başlamışdı. “Yeni iqbal” gündəlik “türk qəzetəsi” idi və sistemli olaraq millətçilik, türkçülük ideyalarını təbliğ edirdi.

Bakıda Orucov qardaşlarının mətbəəsində Azərbaycan türkcəsində nəşr olunan “Yeni iqbal”ın

ilk nömrəsi 1915-ci il aprelin 28-də işıq üzü görüb. Qəzetin ilk redaktoru azadlıq mücahidi, milli istiqlal fədaisi Məhəmməd Əmin Rəsulzadə olmuşdur. Onun redaktəsi ilə qəzetin 19 sayı çapdan çıxıb. Rəsulzadə redaktorluğu dövründə Qars və Ərdahan qaçqınlarına yardım məqsədilə Bakıda və Azərbaycanın digər bölgələrində keçirilən tədbirlərin fəal iştirakçısı olmuş, xalqı da bu tədbirlərdə yaxından iştirak etməyə səsləmişdir. Təsadüfi deyil ki, onun bu istiqamətdə ardıcıl fəaliyyəti və kəskin siyasi ruhlu yazıları çar xəfiyyə orqanlarının diqqətindən yayınmamış, o, 1915-ci ilin ortalarında tutularaq bir ay yarım həbsdə saxlanılmışdır. Bu barədə qəzetin 24 may 1915-ci il tarixli 23-cü nömrəsində belə bir məlumata rast gəlirik: “Sər mühərririmiz Məhəmməd Əmin Rəsulzadə əfəndi mayın 19-da Bakı qradonaçalniki cənablarının əmrilə qradonaçalnik dəftərxanasında tovqif edilib həbsxanaya göndərilmişdir”. Buna bənzər digər informasiyaya “Bəsirət” qəzetinin 11 iyul 1915-ci il tarixli 53-cü nömrəsində rast gəlirik: “Təqribən bir ay yarım bundan əvvəl tovqif edilmiş olan “Yeni iqbal” qəzetinin sər mühərriri Məhəmməd Əmin Rəsulzadə cənabları tovqif edilmişdi. Neçə gün əqdəm mumiəleyh həbsdən azad edilmişdir. Hələlik mühərrir əfəndi bağda vəqt keçirir. Təkrar Bakı mətbuatında işləyib işləməyəcəyi məlum degildir”.

Azərbaycanda region televiziya kanallarının inkişaf meylləri

                     Günay Səmədqızı (Məmmədova)

        BDU, “Jurnalistika” elmi-tədqiqat laboratoriyası, elmi işçi

Azərbaycanın Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin inkişafında region televiziya şəbəkələrinin formalaşması mühüm rola malikdir. Televiziya izləyicilərinin qəzet və jurnal oxuyucularına nisbətdə çoxluq təşkil etməsini nəzərə alsaq bölgələrdə KİV-in inkişafının dönüm nöqtəsini region televiziya kanallarının yaranması ilə əlaqələndirmək daha doğru təhlil olar. Azərbaycanda ilk region telekanal Gəncədə 1994-cü ildə açılan Kəpəz Müstəqil Teleradio Şirkəti olub. Televiziyada əvvəlcə musiqili-əyləncəli proqramlar hazırlanıb. 4 iyun 2008-ci ildə “Kəpəz” televiziyasının təşkilat- hüquqi forması dəyişdirildi. Yeni inkişaf dövrünə qədəm basan televiziyada birinci iş yayım keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq və kanalı yeni müasir avadanlıqlarla təchiz etmək oldu. Daha sonra televiziyada fəaliyyət üçün istedadlı gənclər işə cəlb olundu. Efirdə yeni simalar, tamaşaçılara isə maraqlı verilişlər təqdim edildi. Bu gün efirdə cəmiyyətdə aktuallığını saxlayan mövzularla yanaşı, hüquq, səhiyyə, mədəniyyət və tariximizlə bağlı maarifləndirici xarakterli verilişlər də yayımlanır. Hazırda kanal gün ərzində 18 saat efirdə olmaqla bir-birindən maraqlı, 20 veriliş və gündəlik "Bu gün" informasiya proqramı ilə efirə çıxır. Nəzərdə tutulan bütün verilişlər birbaşa insanların şüuruna, onların dünyagörüşünə və mədəniyyətinə təsir edəcək şəkildə tərtib olunur.

Interactive Journalism Today

Нигяр Икрам гызы Агаева

научный сотрудник 

научно-исследовательской 

лаборатории «Журналистика» БГУ

One of the most impressive aspects of the Internet is the cross cultural information highway that it has created. Individuals from around the world can meet in one local median to discuss and exchange ideas. In comparison to newspapers, the Internet is not restricted by printing overhead costs. Unlike many print publications that are suffering due to the current economic crisis, many online news outlets are watching their business expand and grow. Undoubtedly one of the more impressive impacts that the Internet has had on journalism is the voice that readers have now been given.

Müsahibənin janr xüsusiyyətləri

Günel İsgəndər qızı Orucəliyeva

BDU, “Jurnalistika” Elmi-tədqiqat laboratoriyasının elmi işçisi

Janrlar sistemi müəyyən bir problemi müxtəlif rakurslardan işıqlandırmaqda müəllifin ən önəmli yardımçı vasitələrindən biridir və o müəllifə özünüifadə üçün xüsusi imkan yaradır. “Janr müəyyən bir qəlibdir, yaradıcı jurnalistin öz mövzusunu bu qəliblərin hansında gerçəkləşdirəcəyi bu mövzudan və müəllifin mövzuya yanaşma tərzindən asılıdır” [2, s.203]. Bu sistemdə müsahibə janrı xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Müsahibə bacarığı jurnalistikanın əsasını təşkil edən kriteriyalardan biridir.

Газета «Азербайджан» - официальный печатный орган Азербайджанской Демократической Республики

Нигяр Икрам гызы Агаева

научный сотрудник 

научно-исследовательской 

лаборатории «Журналистика» БГУ

Создание официального государственного печатного органа было одним из основных задач новой независимой республики Азербайджан. Именно поэтому 3 июля 1918 года правительство Азербайджанской Республики приняло постановление об издании правительского органа печати «Новости правительства Азербайджанской Республики». Работа по обеспечению оборудованием было поручено министерству продовольствия. Другим постановлением за 27 июля совет министров поручил работу печатного органа «Новости правительства Азербайджанской Республики» министерству образования. Предусмотренные на выпуск два раза в неделю правительственные новости в основном печатали постановления правительства Азербайджанской Республики, принятые решения различных министерств, приказы, инструкции, информация о назначении и увольнении с должности различных лиц, государственные новости, объявления и т.д.

Azərbaycanda İnternet Jurnalistikası: Müsbət və Mənfi Yönləri ilə

Samir Xalidoğlu (Mirzəyev)

BDU, “Jurnalistika” elmi-tədqiqat laboratoriyası, elmi işçi

Azərbaycan jurnalistikası tarixinin elmi-nəzəri prinsiplərindən birini dövr­ləşmə təşkil edir. Bu prinsipcə mətbuatımızda 5 dövr fərqləndirilir: Azərbaycan jurna­lis­tika­sında hazırlıq dövrü (1875-ci ilə qədər), Azərbaycan milli mətbuatının və jurnalistika sisteminin yaranması mərhələsi (1875-1917), AXC dövrü jurna­listikası (1918-1920), Sovet dövrü mətbuatı (1920-1991) və müasir dövr jurna­listikası (1991-ci ildən indiyədək). Lakin bu bölgüdə fikrimizcə düzəlişə ehtiyac var. Bu ehtiyac xüsusilə sonuncu – müasir dövrdə özünü biruzə verir. Bu da heç şübhəsiz, son onillikdə yaranıb formalaşmış internet jurnalistikası ilə bağlıdır. Artıq neçə müddətdir ki, “jurnalistika” anlayışı “ənənəvi” və “internet” adlı iki qismə bölünüb. Və bütün dünyada olduğu kimi ölkəmizdə də internet jurnalistikası ənənəvi medianı sıxışdırmaq üzrədi. Və bu gedişatla bir müddətdən sonra ənənəvi media tarix səhifələrinə qovuşa bilər. Artıq bunu əksər öndə gedən

qəzet və jurnal redaktorları da təsdiq edirlər. İnternet mediası operativlik və cəmiyyəti mə­lu­mat­landırmaq baxı­mın­dan qəzetləri, hətta telekanalları da geridə qoymağı bacarıb. Nədir internet jurna­listikası? Nə vaxt yaranıb? Onun ənənəvi mediadan üstün və çatış­ma­yan cəhətləri hansılardır? Bu və bunun kimi digər suallara məqaləmizdə aydınlıq gətirməyə çalışacağıq.

“İnternet jurnalistikası” kompüter texnikası vasitəsiylə yaradılan, saxlanılan və ötürülən jurnalist işi olub, XX əsrin sonlarından başlayaraq internetin inkişafı sayəsində yaranmış yeni jurnalistika sahəsidir.

Современная языковая ситуация и язык СМИ

Нигяр Икрам гызы Агаева

научный сотрудник 

научно-исследовательской 

лаборатории «Журналистика» БГУ

Современная языковая ситуация весьма сложна. На литературный язык оказывают влияние такие разнородные факторы, как социальные изменения (перестройка, реформы), массовая культура, постмодернизм, Интернет и др. В результате в литературный язык вливаются средства различной, нередко противоположной стилистической окраски. Это приводит, как справедливо пишут многие исследователи, к демократизации литературного языка. Но воз­никает вопрос: как объединяются столь разнородные стилевые потоки в литературном языке? И здесь мы подходим к главной, центральной особен­ности современной языковой ситуации.

В условиях функционально-стилевого расслоения каждый функ­цио­наль­ный стиль манифестирует литературный язык. В каждом из них с большей или меньшей рельефностью обнаруживаются те или иные черты литературного языка. Однако языковое сознание общества нуждается в наглядной модели литературного языка, осуществляющей единство в многообразии на основе одного какого-либо стиля, выступающего в качестве своеобразного идеального представителя литературного языка.

Reklam və Azərbaycan region mediasında onun yeri

Günay Səmədqızı (Məmmədova)

BDU, “Jurnalistika” elmi-tədqiqat laboratoriyası, elmi işçi

Kütləvi informasiya vasitələrinin ən vacib ünsürlərindən biri reklamdır. Hər hansı bir müəssisənin öz məhsullarıni daha çox satmaq məqsədilə ilk atacaqları addım məhsulun reklamıdır. Həmin məhsulların reklamını işləyib hazırlamaq üçün isə reklam agentliklərinə müraciət edilir. Reklam agentliklərində hazırlanan reklamların çox hissəsinin yayımı kütləvi informasiya vasitələrinin payına düşür. Auditoriyanın diqqətini daha çox cəlb etmək məqsədilə həmin məhsulun reklamını vizual baxımdan daha gözəl işləyib hazırlamaq lazımdır. Reklamın dizaynını elə tərtib olunmalıdır ki, bu reklam insanlara daha yaxşı məlumat versin və insanlar həmin məhsulu daha çox almağa başlasın. Hər hansı bir reklamın istənilən nəticə əldə etməsi üçün öz alıcısına tanıtmaq üçün qəzetdə yoxsa radioda və ya telekanalda yerləşdirilməsi məsələsi gündəmə gəlir. Deməli reklam işinin mahiyyəti hər hansı bir məhsulun reklamının daha yaxşı hazırlanması və onun satışının artmasında medianın rolundan ibarətdir. Reklam məhsul istehsal edən şirkətlər arasında qiymət rəqabətindən sonra bir rəqabət faktorudur. 

I Dünya müharibəsi illərində Azərbaycanda satirik mətbuat (1914-1917)

Samir Xalidoğlu (Mirzəyev)

BDU, “Jurnalistika” elmi-tədqiqat laboratoriyası, elmi işçi

Birinci Dünya müharibəsi illərində cəmiyyətdəki ziddiy­yət­lərin son dərəcə kəskin bir hal alması, beynəlxalq irticanın azğın­laş­ması, müharibənin kapital dünyasına xas olan yaraları tam çılpaqlığı ilə açıb meydana qoyması satirik jurnalistikanın canlanmasına böyük təkan verdi. Belə bir jurnalistikanın inkişafı üçün “Molla Nəsrəddin”in yaratdığı gözəl ənənələr kimi qüvvətli bir məfkurəvi-ədəbi amil də vardı. Təsadüfi deyil ki, molla­nəsrəd­din­çi­lərin təsirilə mətbuatda satiranın qüvvətləndiyini görən C.Məmmədquluzadə özü­nəməxsus üslubla yazırdı ki, “heç bundan qabaq belə zarafatlar yox idi; indi hamı “Molla Nəsrəddin”ə baxıb, başlayıblar zarafatnan yazmağa”. (1, səh. 91)

1914-1917-ci illərdə Azərbaycanda nəşr olunan satirik mətbuat orqanları “Molla Nəsrəddin”, “Tuti”, “Məzəli”, “Babayi-Əmir”, həmçinin rus dilində çıxan “Biç”, “Djiqit” jurnallarından ibarət idi. İdeyaca müxtəlif mövqe tutan bu mətbuat orqanları istər tərtibat, istərsə də mövzu və məzmun etibailə “Molla Nəsrəddin”in yolu ilə getməyə çalışırdılar.

Beynəlxalq jurnalistikada janr problemi

Günay Səmədqızı (Məmmədova)

BDU, “Jurnalistika” elmi-tədqiqat laboratoriyası, elmi işçi

Qədim dövrlərdən bu günümüzədək minillər boyu insanlar biri-birinə məlumatın-informasiyanın ötürülməsi istiqamətində maraqlı yol qət ediblər. Bunun üçün müxtəlif üsullardan istifadə edilib, tonqallardan, rəmzlərdən, işarələrdən, danışıqdan kiçik yazı üsullarından, daha sonra təkmilləşdirilmiş dildən və nəhayət kompüter texnalogiyasına qədər yol keçmiş jurnalistikanı formalaşdırıb. Bu gün jurnalistika yerindən, məkanından asılı olmayaraq bütün dünyada cəmiyyətlər daxili məlumatlar alış-verişinə çevrilib. 

Jurnalistikanın ən mübahisəli məsələlərindən biri janrdır. ”Janrın siması sənətin əsrlər boyu inkişaf tarixində formalaşır. Nəzəriyyədə janrın, necə deyərlər, qədəri yoxdur” (8, s.248). 

Janr dövrün ehtiyaclarına, tələblərinə uyğun dəyişir və formalaşır. Məsələn, sovet dövründə qəzetləri bəziyən felyetona müasir mətbuat orqanlarında rast gəlmək, demək olar ki, mümkün deyil. 

Некоторые этические аспекты журналистского расследования

Гюнель Искендер кызы Оруджалиева
научный сотрудник научно-исследовательской 
лаборатории «Журналистика» 

Достаточно долгое время понятие «журналистское расследование» в отечественной прессе и в науке о журналистике воспринималось как синоним журналистского исследования действительности. И в этом плане оно обозначало собой сбор материала, связанного с анализом различных проблем общественной жизни, подготовкой выступлений прежде всего в жанрах аналитической статьи, очерка, фельетона. И лишь с началом перестройки общества в обиход отечественной журналистики вошло то понимание журналистского расследования, которое на Западе уже обозначало определенный жанр журналистских публикаций.

Bloq müasir jurnalistika janrı kimi

Günel İsgəndər qızı Orucəliyeva

BDU, "Jurnalistika" Elmi-tədqiqat laboratoriyası, elmi işçi

Dünyaya inteqrasiya həyatımızın bütün sferalarına təsirsiz ötüşmür. Mənfi və ya müsbət cəhətlərindən asılı olmayaraq, bu, qarşısıalınmaz və anlayışla qarşılanan bir prosesdir. Azərbaycan cəmiyyətinin müasir dünyanın çağırışlarına cavab verəcək qədər dinamik olduğunu göstərmək üçün çoxlu sayda nümünə sadalamaq mümkündür. Ölkəmizdə genişlənən internet imkanları, şəbəkə texnologiyalarının tətbiqi sahəsində MDB-də lider mövqeyimiz, son dövrlər mobil rabitənin ağlagəlməz şəkildə yayılması, elm müəssisələrində nanotexnologiyaların tətbiqi problemlərinin öyrənilməsinə başlanılması və başqa yenilikləri sadlamaq mümkündür.